Jadalne muchomory

Muchomory są piękną ozdobą lasu.

Jadalne czy trujące nie powinny być bezmyślnie niszczone, bo obok elementu dekoracyjnego warunkują również prawidłowy rozwój wielu drzew i są pokarmem dla zwierząt leśnych. Las kojarzy się nam głównie z grzybami, które są jego nieodłącznym składnikiem. Największy wysyp grzybów występuje od lata do jesieni. 

W lesie pojawiają się wtedy zapaleni grzybiarze w poszukiwaniu prawdziwków, podgrzybków, maślaków, kani, opieniek, rydzów czy gąsek. Dobrzy grzybiarze potrafią rozpoznać grzyby jadalne, są jednak tacy, którzy do lasu wyprawiają się raz czy dwa razy do roku i nie są w stanie odróżnić grzyba dobrego od często podobnego do niego truciciela. A takich trucicieli i grzybów niejadalnych jest o wiele więcej niż tych dobrych i często kuszą nas swym pięknym kolorowym kapeluszem. 

Ale wśród tych, które laikom wydawałyby się grzybami trującymi, są grzyby naprawdę bardzo smaczne i jadalne. Do takich należą np. niektóre muchomory. 

Muchomor czerwonawy, zwany też czerwieniejącym, występuje głównie w lasach iglastych, w jasnych miejscach, ciągle na tych samych stanowiskach. Poznać go można po różowym zabarwieniu u podstawy trzonu, na którym ma pionowy rowkowaty pierścień. Kapelusz młodego grzyba jest początkowo półkolisty, w miarę rośnięcia staje się wypukły, płaski i lekko wywinięty, o barwie szaro-białej, bladoróżowej, jasnoczerwonej, ochrowo-brązowej lub czerwono-brązowej. Na całej powierzchni kapelusza, którego średnica może dochodzić do 15 cm, znajdują się nieregularne białawe lub brązowo-różowe plamki. Muchomor czerwieniejący może być często mylony z silnie trującym muchomorem czerwonym i muchomorem plamistym, dlatego trzeba zachować szczególną ostrożność przy jego zbieraniu. Muchomor ten zmienia swój wygląd w zależności od wieku oraz pod wpływem siedliska, gdzie występuje, co powoduje trudności z jego identyfikacją. Najważniejszą i jedyną cechą, która go wyróżnia spośród innych podobnych muchomorów jest czerwona barwa miąższu, zwłaszcza w podstawie trzonu, pojawiająca się najsilniej po uszkodzeniu. U innych muchomorów miąższ jest biały i nie zabarwia się na czerwono. Muchomor czerwonawy może być spożywany po obgotowaniu, gdyż w stanie surowym zawiera substancje powodujące zaburzenia żołądkowe oraz anemię. Po takim obgotowaniu można z niego przyrządzić zupę, flaczki, dusić go lub panierować w tartej bułce i usmażyć jak kanie na patelni. Smaczne są też w śmietanie lub z dodatkiem jajek. 

Do innych jadalnych muchomorów należy muchomor mglejarka, zwany również mglejarką pochwiastą lub pospolicie panienką. Można go znaleźć w lasach liściastych lub mieszanych od lipca do połowy października. Kapelusz tego grzyba ma średnicę dochodzącą do 12 cm, jest często koloru białego, jasno- lub ciemnoszarego, żółtobrunatnego lub nawet brunatnego. Trzon i pochwa są białe, na trzonie nie ma pierścienia. Grzyb jest bardzo delikatny i kruchy, często na brzegu kapelusza widać przebijające się blaszki. Nie nadają się w związku z tym do dłuższego przewozu, najlepiej przyrządzać go bezpośrednio po zbiorze. W stanie surowym mglejarka jest trująca, jednak po ugotowaniu nadaje się do przyrządzania różnych samodzielnych dań – zup, sosów, a także jako dodatek do innych potraw. Dobre są także marynowane. Bardzo smaczny, a często nawet uważany przez wielu za najsmaczniejszego z grzybów jest muchomor cesarski. W Polsce nie występuje; często rośnie w lasach południowej Europy. Jego kapelusz ma barwę jaskrawoczerwoną lub pomarańczową. Grzyb ten znany był już w starożytności i uznawany za wielki przysmak nawet na cesarskim stole, stąd jego nazwa nadana przez Rzymian. Rzymianie jedli go podobno tylko po obraniu, używając do jedzenia sztućców z bursztynową rękojeścią. Dzisiaj przygotowuje się z niego smaczną zupę, sosy, sałatki, niektórzy nawet wyczarowują z niego deser na słodko. 

Pod koniec maja w górskich iglastych lasach można już spotkać rosnące pojedynczo lub w grupkach owocniki muchomora oliwkowego. Rzadziej występuje na nizinach. Kapelusz tego muchomora ma średnicę do 12 cm, jest początkowo dzwonkowaty, potem wypukły, aż prawie płaski u starszych grzybów. Barwa kapelusza jest żółtobrązowa, oliwkowo-brązowa albo oliwkowo-szara. Trzon jest podłużny, szarobrązowy, bez pierścienia. Należy również do muchomorów jadalnych i dość często zbieranych. Rzadko spotykanym muchomorem jadalnym jest muchomor szyszkowaty, którego łatwo pomylić z trującym muchomorem jeżowatym i jadowitym. Kapelusz muchomora szyszkowatego jest duży, do 20 cm średnicy, w kolorze białawoszarym i jasnoszarym, najpierw półkolisty, następnie wypukły i płaski z zagłębieniem pośrodku. Delikatne plamki mają kolor podobny do koloru kapelusza lub nieco ciemniejszy, na białym i pełnym trzonie znajduje się prążkowaty, kłaczkowaty i nietrwały pierścień. Muchomor jest spotykany dość rzadko, rośnie latem, pojedynczo. Najbardziej lubi ciepłe i wilgotne miejsca w lasach liściastych i mieszanych. 

Pospolitym w Polsce jadalnym muchomorem jest muchomor twardawy. Występuje głównie pod świerkami od lipca do października, często także w okresach suszy. Kapelusz barwy jasnoszarej do brązowatej z dużymi szarymi łatkami, ma średnicę do 15 cm. Miąższ może się przebarwiać na brązowo. Zapach grzyba jest zbliżony do zapachu buraków. Muchomor twardawy może być jadalny wyłącznie po silnym podgrzaniu, nie ma wielkiej wartości, a ze względu na możliwość pomyłki z trującym muchomorem plamistym zbierany jest tylko przez wytrawnych znawców. W różnych lasach i zaroślach, często na terenach torfowych i bagiennych, latem i jesienią spotkać można muchomora rdzawobrązowego, dawniej zaliczanego do odmian muchomora mglejarki. Kapelusz tego muchomora ma kolor jasnobrązowy, pomarańczowo-brązowy, a u starszych osobników czerwono-brązowy z garbkiem pośrodku. Trzon pozbawiony pierścienia u swojej podstawy otoczony jest białawą luźną pochwą do ¼ wysokości grzyba. Ze względu na wodnistość i kruchość miąższu grzyb jest trudny do zbierania. Nie powinien być spożywany w większych ilościach, gdyż może spowodować lekkie zaburzenia trawienne. 

Przedstawione powyżej gatunki muchomorów, pomimo że są jadalne, a ich opisy i zdjęcia figurują w wielu atlasach grzybów, w rzeczywistości są trudne do rozróżnienia nawet dla dobrych grzybiarzy, gdyż wygląd grzyba zmienia się często pod wpływem jego wieku i otoczenia. 

Toteż powiedzenie „że wszystkie grzyby są jadalne, ale niektóre tylko raz” – jest słuszne w przypadku zbierania muchomorów - aby uniknąć trafienia na ten jeden wyjątkowy przypadek, najlepiej zbierać te grzyby, które dobrze znamy i których nie można pomylić z trującymi sobowtórami.